روشنایی اضطراری چیست؟
روشنایی اضطراری راه را به منظور ایمنی برای افراد در شرایط بحرانی روشن می نماید. چراغ اضطراری با قطعی یا خاموشی برق فعال می شود و هر چراغ روشنایی اضطراری دارای باتری ذخیره انرژی در داخل خود است که به طور معمول در حدود 3 ساعت می تواند نور ال ای دی ها را تغذیه و تامین توان نماید. امروزه طراحی و اجرای سیستم روشنایی برق اضطراری در ساختمان های عمومی و مناطق عمومی، محل های کار و ساختمان های مسکونی از طرف سازمان نظام مهندسی و مقررات ملی، الزامی شده است نیز می تواند به عنوان یک نور اضطراری عمل کند. علائم خروج اضطراری یا چراغ اضطراری EXIT است چراغ های فرار اضطراری دو منظوره علاوه بر روشنایی محیط، تابلو خروج اضطراری را نیز پوشش می دهند که به عنوان چراغ های روشنایی اضطراری شناخته می شوند.
روشنایی اضطراری (روشنایی ایمنی) در زمان قطع برق فعال می گردد و هدف از روشنایی اضطراری (روشنایی ایمنی) این است که اطمینان حاصل شود تا در زمان قطع برق نور ایمنی ارائه شده به سرعت، به طور خودکار و برای مدت زمان مناسب در یک منطقه مشخص شده فعال گردد تا افراد داخل محیط ساختمان با خیال راحت بتوانند محیط را ترک کنند.
هدف کلی از چراغ اضطراری این است که در زمان بروز حادثه و قطع برق امکان خروج ایمن از محیط و ساختمان با ایجاد شرایط مناسب بصری در جهت پیدا کردن مسیر راه فرار فراهم گردد.
در مکانهایی که در آن کارهای پرخطر (مانند آزمایشگاهها) انجام می پذیرد، باید نورپردازی اضطراری بالایی در نظر گرفته شود تا افراد در موقع قطع برق و بروز حادثه نور کافی جهت قرار دادن مواد و لوازم را در محفظه های مخصوص داشته باشند.
هدف از روشنایی اضطراری (روشنایی ایمنی) تامین روشنایی برای ادامه فعالیت افراد نمی باشد و صرفا جهت تامین حداقل روشنایی لازم برای خروج افراد از ساختمان در بروز حادثه می باشد.
در زمان طراحی سیستم روشنایی اضطراری می بایست به این نکته توجه کرد که نباید میزان روشنایی کمتر و یا بیشتر از حد استاندارد تعیین شده در مقررات لحاظ گردد.
در شرایط بحرانی می توان از اضطراب و سردرگمی به عنوان یکی از عوامل خطر آفرین نام برد که این عامل را می توان با قرار دادن یک استراتژی شرایط اضطراری کاهش داد. در این استراتژی روشنایی مسیر فرار به وسیله چراغ های روشنایی اضطراری (روشنایی ایمنی) تامین و درب های خروج به وسیله علائم خروج نشان داده می شوند، این مسئله بسیار حائز اهمیت است که در زمان بحران ، محل های خروجی به وضوح با تابلو مشخص و قابل مشاهده باشند. این امر می تواند به افراد حاضر در ساختمان این اطمینان راه بدهد که می توانند به خارج از ساختمان بروند ، همچنین ضرورت استفاده از علائم خروج با منبع روشنایی داخلی زمانی مشخص می گردد که در زمان بروز حریق و ایجاد دود سفید در ساختمان تنها منابع روشنایی با رنگ سبز دارای وضوح دید می باشند که این امر می تواند به نیروهای امدادی در خروج افراد و مسدومین از ساختمان کمک قابل توجه ای انجام دهد.
چراغ های روشنایی اضطراری (روشنایی ایمنی) جهت روشنایی عادی و ادامه کار در زمان قطع برق طراحی نمی گردند، بلکه این سیستم در مسیرهای فرار اضطراری و روشنایی علائم خروج برای شناسایی راحت مسیر فرار توسط افراد حاضر در ساختمان و همچنین تامین حداقل روشنایی در محل های تجمع افراد که قطع برق در این مکان ها موجب وحشت شود و نیز در مناطق کار پرخطر نصب می گردند.
محل نصب چراغ های اضطراری
- در بالای هر درب خروج
- نزدیک راه پله
- نزدیک هر گونه تغییر مسیر و سطح
- خروج اضطراری اجباری و علائم ایمنی
- در هر تقاطع و راهرو
- خروج نهایی در خارج از ساختمان
- نزدیک به تجهیزات اطفاء حریق
- نزدیک جعبه کمک های اولیه
- اتاق جلسات و سمینار (محل استقرار بیش از 4 نفر)
- دفاتر بزرگ (محل استقرار بیش از 4 نفر)
- اتاق های بدون پنجره
- سرویس های بهداشتی، لابی ها و پستو های بیشتر از 8 متر مربع
- اتاق دیزل، کنترل و برق
- آشپزخانه ها
- آزمایشگاهها
- داخل آسانسورها
انواع چراغ های روشنایی اضطراری از لحاظ نوع سیستم
چراغ اضطراری روشنایی است که در هنگام قطع و خاموشی برق مورد نیاز می شود. چراغ های اضطراری توسط باتری های قابل شارژ پشتیبانی می شوند که این باتری ها یا در داخل خود چراغ روشنایی اضطراری یا به صورت سیستم باتری مرکزی قرار می گیرند. روشنایی فرار اضطراری به طور خودکار زمانی شروع می شود که برق قطع شده و روشنایی کافی برای خروج افراد و ساکنان از ساختمان با ایمنی بیشتر به عنوان یک الزام قانونی مورد نیاز می باشد. چراغ های اضطراری به طور کلی به دو دسته اساسی تقسیم می شوند که شامل چراغ های تامین مرکزی و چراغ های اضطراری شارژی می باشند. در ادامه به شرح هر کدام از این نوع چراغ ها در دو سیستم مختلف پرداخته مخی شود و همچنین مزایا و معایب نیز بیان می گردند.
چراغ های اضطراری تامین مرکزی (سنترال باتری یا سیستم یو پی اس)
چراغ های اضطراری تامین مرکزی نمی توانند به صورت مستقل عمل نمایند و استاندارد BS EN 60598-2-22 چراغ اضطراری روشنایی را اینگونه تعریف می نماید: ” چراغ اضطراری فعال یا غیر فعالی که باتری یا تامین کننده تغذیه در درون خود چراغ نباشد و با سیم کشی جدا به سیستم برق اضطراری مرکزی متصل شود را چراغ تامین مرکزی می گویند.” در سیستم برق اضطراری مرکزی ، می توان از سیستم یو پی اس آنلاین و آفلاین بهره برد که برای تمام شرایط بحرانی ساختمان بسیار مناسب می باشند. در ادامه مزایا و معایب این نوع چراغ یا لامپ اضطراری بیان می شود.
چراغ اضطراری شارژی (مستقل)
چراغ اضطراری شامل اجزای ضروری (یعنی باتری، شارژر، واحد کنترل، لامپ ال ای دی و پخش کننده نور) می باشد که به عنوان یک چراغ اضطراری شارژی یا مستقل شناخته می شود. همانطور که در کتابچه راهنمای روشنایی اضطراری انجمن حفاظت از ساختمان (FPA) (2012) اشاره شده است، این شایع ترین شکل روشنایی اضطراری است و معمولا طراحی شده است که به یک دیوار یا سقف نصب شود تا یک منطقه خاص را روشن نماید.
چراغ اضطراری غیر فعال
روشنایی اضطراری غیر فعال طراحی شده است تا در صورت قطعی برق روشن شود. این نمونه چراغ به مدار روشنایی ساختمان وصل شده و به قطع برق واکنش نشان می دهد تا مسیرهای خروجی اضطراری روشن شود. این نوع روشنایی اضطراری بیشتر در محل کار یافت می شود، مانند دفاتر و کارخانه ها، که مردم با مسیرهای فرار آشنا شوند. روشنایی اضطراری غیرفعال در صورت وقوع قطع برق کامل فعال مسی شود و این نوع نورپردازی در زمانی که برق وصل است استفاده نمی شود. این نوع چراغ در داخل خود یک باتری با مقدار شارژ ساعت قرار داده شده است.
چراغ روشنایی اضطراری فعال
چراغ اضطراری فعال یا نگهدارنده به طور مداوم در مدار باقی می ماند و در حالت عادی نیز از آن استفاده روشنایی می شود. بنابراین این نوع چراغ اضطراری در شرایط عادی از برق شبکه ساختمان و در شرایط اضطراری از انرژی باتری استفاده می کند. چراغ فعال اضطراری در شرایط عادی و غیر عادی روشن می ماند و از لحاظ اقتصادی نیز یک راه حل مقرون به صرفه محسوب می شود. این نوع روشنایی اضطراری برای مکان های عمومی مانند تئاتر، مراکز خرید و سینما مناسب می باشد.
از نظر نحوه نصب روشنایی اضطراری در مسیرهای نجات نیز باید به نکات زیر دقت شود:
- علایم نجات باید در تمامی راهروهای داخل ساختمان و فضاهای بزرگ نصب شده و سمت و سوی مسیر نجات را نشان دهد.
- علایم نجات باید در تمامی نقاط تقاطع نصب شده و جهت حرکت و یا جهت تغيير مسير را نجات دهد.
- در مسیرهای نجات طولانی، بهتر است هر ۱۵ متر يك بار علامت نجات نصب شود. این علایم باید در ارتفاع حدود ۲ متر نصب شوند.
- از آنجا که در صورت وقوع آتش سوزی و وجود دود در فضا، چراغ هایی که در ارتفاع نصب می شوند قابل رویت نخواهد بود، وجود روشنایی ایمنی بر روی زمین و یا با ارتفاع بسیار کمی از آن نیز ضرورت دارد.